Zakres działania pomocy jest otwarty na różne potrzeby i nie jest ograniczony, dostosowując się do czasu i okoliczności. W szczególności pomoc udzielana jest z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, upośledzenia fizycznego lub umysłowego, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. W tych przypadkach przysługuje lub może przysługiwać pomoc pieniężna pod warunkiem badania dochodu. Pomoc społeczna może mieć formę pomocy środowiskowej w miejscu zamieszkania lub formę zakładową (domów pomocy społecznej). Nie umniejszając roli formy zakładowej w niezbędnych przypadkach, współcześnie kładzie się nacisk na znaczenie pomocy środowiskowej w miejscu zamieszkania, tak ze względu na niższe jej koszty, jak i pożądane efekty oraz możliwość prowadzenia działalności profilaktycznej. Stąd też wynika potrzeba organizacji pomocy społecznej na zasadzie terytorialnej, najbliższej miejscu zamieszkania.